Kiedy mówimy o osobowości, nie sposób nie wspomnieć o jej rozmaitych zaburzeniach, które istotnie rzutują na wszystkie sfery funkcjonowania człowieka. Jedną z ciekawszych zaburzeń osobowości jest bez wątpienia osobowość zależna, której podstawową składową jest – mówiąc najprościej – zależność od innych.
Kryteria diagnostyczne ICD – 10
Aby rozpoznać osobowość zależną, stwierdzone muszą zostać przynajmniej trzy spośród następujących kryteriów:
- pozwalanie innym na to, aby przejmowali odpowiedzialność za nasze decyzje;
- podporządkowywanie swoich potrzeb potrzebom innych ludzi;
- wyraźna niechęć do tego, aby stawiać wymagania tym osobom, od których jest się zależnym;
- obawa przed opuszczeniem;
- obawa przed niemożnością zatroszczenia się o siebie, która jest efektem poczucia osamotnienia;
- zmniejszona zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji – bez poradzenia się innych.
Jak funkcjonuje osoba z osobowością zależną?
Najważniejszą składową funkcjonowania osoby z osobowością zależną jest zupełnie bezkrytyczne wchodzenie w relacje z innymi i godzenie się na wszystkie przedstawiane decyzje. Osoba taka oczekuje, że to inni przejmą odpowiedzialność za większość działań. Nie wyraża na ogół swojego zdania, zaś wyrażenie sprzeciwu jest dla niej bardzo trudne. Jest to jednak postawa wyrażana na zewnątrz. Tak naprawdę osoby z osobowością zależną zmagają się z wewnętrzną złością i agresją, która kierowana jest zarówno w stosunku do siebie, jak i innych. Zależność bardzo często prowadzi do biernej agresji, w tym także do autoagresji. Na przykład sabotowanie związków w obawie przed odejściem drugiej osoby to typowy wzorzec zachowania kogoś z osobowością zależną.
Terapia
Do psychoterapeuty osoby z osobowością zależną trafiają najczęściej wówczas, gdy zależność zaczyna wyjątkowo ciążyć partnerowi, a w związku coraz częściej pojawiają się kłótnie. Ich konsekwencją jest z reguły kiełkująca powoli myśl o rozstaniu, co dla osoby z osobowością zależną jest prawdziwym dramatem. Podstawą pracy z takim zaburzeniem osobowości jest oczywiście psychoterapia indywidualna. Jeśli jednak dołączają do tego objawy depresyjne czy lękowe, niezbędna może okazać się również konsultacja u lekarza psychiatry. Psychoterapeuta koncentruje się na uświadomieniu takiej osobie, że zdolna jest do posiadania własnego zdania, a także poszanowania odrębności innych osób. Trudność polega na właściwym zbudowaniu relacji terapeutycznej. Terapeuta musi być wspierający, ale jednocześnie wyraźnie musi konfrontować klienta z tymi cechami jego osobowości, które są źródłem problemów.
