Adres: ul.Starowiślna 35/9, Kraków

Tel: 668 969 960 (pn-pt 10:30-18:30)

Osobowość narcystyczna. Narcyzm chorobą naszych czasów?

Narcyzm – co to?

Pojęciem narcyzm nazywamy zaburzenie osobowości polegające na pozornej wysokiej samoocenie. Osoba przejawiająca cechy narcystyczne wydaje się być pewną siebie i skupioną niemal wyłącznie na sobie. Jednak za tą fasadą kryje się kruche wnętrze człowieka, który przejmuje się opiniami innych osób i szuka w nich potwierdzenia własnej wartości. Niektóre z objawów charakterystycznych dla narcyza dotyczą nas wszystkich i nie jest w tym nic złego, o ile są to pojedyncze cechy występujące w niewielkim nasileniu. I tak na przykład normalne dla nastolatków jest myśleć, że ich myśli są wyjątkowe, a samo ich istnienie ma jakiś wyższy cel. Jednak w miarę upływu czasu i rozwijania dojrzałości emocjonalnej, podobne wyobrażenia zanikają. O zaburzeniu osobowości mówimy wtedy, jeżeli objawy są liczne i wyraźnie wpływają na funkcjonowanie człowieka.

Skąd się bierze osobowość narcystyczna?

Dzisiejsze trendy w wychowaniu można zawrzeć w słowach powtarzanych przez rodziców: “bądź sobą“. Dla odmiany poprzednie pokolenie rodziców powtarzało swoim dzieciom: “bądź najlepszy“. Takie sformułowanie oczekiwań niosło za sobą wiele negatywnych konsekwencji; “bądź najlepszy” często stało w sprzeczności z tym, kim dziecko czuło się w danym momencie. Poza tym taki komunikat równoznaczny był z przekazem: “bądź tym, kim nie jesteś, zaprzecz swemu obecnemu miejscu w świecie“.

To niewidzenie realnych możliwości dziecka i zaprzeczanie im, ale też niedocenianie tego, kim dziecko jest i jakie jest, owocuje między innymi wytworzeniem tak zwanego “fałszywego ja” (narcystycznego). “Fałszywe ja”, stworzone na potrzeby różnych osób (najczęściej rodziców) i ich oczekiwań, jest bardzo kruche, ale zaciekle bronione; tylko ono pozwala danej osobie czuć się w miarę akceptowaną. Taka fałszywa osobowość ma też za zadanie ochronę tego, co już kiedyś zostało zranione, niedopuszczenie po raz kolejny do sytuacji zranienia i traumy. Życie w “fałszywym ja” odczuwane jest jako jałowe, pozbawione sensu, głębi.

Istota osobowości narcystycznej

Wspomniane wcześniej odrzucenie dziecka w jego prawdziwych możliwościach, emocjach, potrzebach i pragnieniach, prowadzi do ogromnego poczucia samotności, bezwartościowości i braku zaufania do ludzi. Taka osoba z trudem jest spontaniczna i twórcza, jest za to w ciągłej potrzebie kontroli. Jeśli miała wcześniej doświadczenie, że nie została przyjęta taką, jaką jest, już z ogromnym lękiem będzie się przed kimkolwiek odsłaniała. Często takie osoby w poczuciu zranienia, osamotnienia i odrzucenia same odrzucają, poniżają i wywyższają się ponad innych. Nieważne jest przecież to kim jesteś, najważniejsze, żeby być najlepszym.

Narcystyczne skupienie na sobie polega też na dbaniu o swój fałszywy wizerunek i na tym, żeby nigdy się nie wydało, kim taka osoba naprawdę się czuje. Często w kontakcie z takimi osobami mamy poczucie zafałszowania, ale też niezwykłości – obronny wizerunek bywa naprawdę dobrze stworzony i przemyślany, niekiedy jest bardzo trudny do rozpoznania.

Osoba z osobowością narcystyczną poza tworzeniem swojego nowego wizerunku i wyolbrzymiania pewności siebie, może być również skłonna do rywalizacji, spragniona podziwu i specjalnych względów niedostosowanych do osiągnięć. Narcyz często także narzeka na zachowania innych osób i zdaje się nie zauważać problemów w swoim własnym.

Narcystyczne zaburzenie osobowości dzieli się na dwa typy: na narcyzm wielkościowy i ukryty. Osoba doświadczająca pierwszego z nich zazwyczaj jest ekstrawertyczna, roszczeniowa, agresywna, ale też czarująca, często popularna i samolubna. Natomiast narcyz wrażliwy jest podatny na zranienia, wstydliwy, nieśmiały, lękliwy, często się wycofuje, ma też poczucie uprawnień i wygórowane oczekiwania, których niespełnienie często prowadzi do gniewu i innych nieprzyjemnych emocji.

Jak leczyć narcyzm?

Sposobem na to, jak leczyć osobowość narcystyczną, jest psychoterapia. Osoby dotknięte tym zaburzeniem jednak rzadko przychodzą do terapeuty z własnej woli. Zazwyczaj narcyz odwiedza gabinet, jeżeli został mu postawiony taki warunek, np. ze strony partnera lub partnerki, w przypadku trudności na innym polu – po utracie pracy albo nieprzyjemnym przeżyciu. Zaburzenie narcystyczne, często będące przyczyną różnych problemów, wychodzi w trakcie opieki nad innymi obszarami.

Pacjenci przychodzący na terapię odkrywają w trakcie jej trwania swoją słabą, kruchą i zranioną stronę i w końcu zaczynają o nią dbać z należytą troską. Często odkrycia takie wymagają ogromnej odwagi, ale też poczucia bezpieczeństwa w relacji terapeutycznej; są to bardzo wrażliwe momenty w terapii indywidualnej. Są one jednak szansą na poprawę funkcjonowania, budowanie satysfakcjonujących relacji i zdobycie szacunku do samego siebie.

Autor: Agnieszka Skawińska